Dalam era di mana kenderaan elektrik (EV) semakin mendapat tempat di seluruh dunia, satu kesan sampingan yang tidak dijangka mula menjadi perhatian – mabuk perjalanan. Ketika jualan EV global mencecah 22% daripada keseluruhan jualan kereta baharu pada tahun 2024, peningkatan penggunaan ini turut menyaksikan lebih ramai penumpang melaporkan gejala pening dan loya, terutamanya apabila duduk di tempat duduk belakang.
Menurut laporan The Guardian, semakin banyak aduan muncul dalam media sosial dan forum dalam talian berkaitan perasaan tidak selesa yang dialami dalam EV. Para saintis kini giat menyelidik fenomena ini dan mendapati bahawa ada penjelasan saintifik di sebaliknya.
Mengapa EV Membuatkan Penumpang Berasa Sakit?
William Emond, seorang penyelidik dari Perancis yang mengkaji mabuk perjalanan, menjelaskan bahawa punca utama adalah ketidakseimbangan antara isyarat deria yang diterima oleh otak. Dalam kenderaan berkuasa petrol atau diesel, penumpang secara semula jadi menerima maklumat daripada bunyi enjin, getaran, dan pergerakan mendadak semasa mempercepat atau membrek. Isyarat-isyarat ini membantu otak menjangka apa yang akan berlaku.
Namun, kenderaan elektrik bergerak dengan lebih senyap dan lancar. Tanpa bunyi enjin atau getaran yang ketara, otak kehilangan petunjuk penting yang biasanya membantu ia mengesan perubahan arah atau kelajuan. Akibatnya, otak menjadi keliru kerana ia tidak dapat meramalkan pergerakan kenderaan dengan tepat, lalu menyebabkan rasa loya dan pening.
Sokongan Daripada Kajian Saintifik
Penemuan saintifik turut menyokong penjelasan ini. Satu kajian pada tahun 2024 mendapati bahawa getaran halus yang terdapat dalam EV sering dikaitkan dengan peningkatan gejala mabuk dalam kalangan penumpang. Sementara itu, kajian terdahulu pada tahun 2020 menunjukkan bahawa ketiadaan bunyi enjin memainkan peranan penting dalam mencetuskan rasa tidak selesa, terutamanya bagi mereka yang tidak biasa menaiki kenderaan elektrik.
Satu lagi faktor yang mungkin menyumbang adalah sistem brek regeneratif yang digunakan dalam EV. Sistem ini memperlahankan kenderaan dengan lebih halus menggunakan motor elektrik, berbeza dengan hentian mendadak dalam kereta petrol. Perubahan mendadak dalam nyahpecutan tanpa petunjuk audio atau fizikal boleh menyebabkan otak gagal menyesuaikan diri, lalu memburukkan lagi rasa loya.
Apa Sebenarnya Punca Mabuk Perjalanan?
Mabuk perjalanan berlaku apabila otak menerima isyarat bercanggah daripada deria badan. Telinga dalam mengesan gerakan, mata melihat persekitaran, dan tubuh turut merasai perubahan posisi. Jika maklumat daripada ketiga-tiga sistem ini tidak sepadan—contohnya mata melihat pandangan yang statik tetapi badan merasai gerakan—otak menjadi keliru. Kekeliruan ini boleh mengakibatkan pening, mual dan rasa tidak selesa secara keseluruhan.
Menurut Emond, kebolehan untuk menjangka pergerakan adalah penting bagi mengelakkan mabuk. Ini menjelaskan mengapa pemandu jarang mengalami mabuk perjalanan—mereka tahu bila kenderaan akan membelok, berhenti atau memecut. Sebaliknya, penumpang tidak mempunyai kawalan atau petunjuk yang sama, dan dalam EV yang senyap, situasi ini menjadi lebih ketara.
Fenomena ini juga boleh dibandingkan dengan apa yang dialami oleh angkasawan apabila berada di angkasa lepas. Tanpa graviti, badan mereka mengambil masa untuk menyesuaikan diri kepada keadaan persekitaran baharu. Begitu juga dengan penumpang EV—mereka mungkin hanya memerlukan sedikit masa untuk membiasakan diri dengan cara kenderaan ini bergerak.
Bagaimana Masalah Ini Boleh Diatasi?
Memandangkan EV dijangka akan terus mendominasi pasaran, penyelidik dan pengeluar sedang meneroka pelbagai kaedah bagi meningkatkan keselesaan penumpang. Antara cadangan yang dikemukakan termasuk penggunaan cahaya, skrin atau bunyi lembut di dalam kabin untuk memberikan isyarat visual dan audio kepada penumpang tentang pergerakan kenderaan.
Terdapat juga cadangan untuk memperkenalkan getaran ringan yang mensimulasikan maklum balas seperti kereta petrol, agar otak dapat menyesuaikan isyarat dengan lebih baik. Dengan perubahan reka bentuk dalaman yang bijak, EV bukan sahaja akan menjadi lebih efisien dan mesra alam, tetapi juga lebih selesa untuk semua, terutamanya bagi mereka yang duduk di tempat duduk belakang.
Dalam jangka masa panjang, penyesuaian fisiologi mungkin berlaku secara semula jadi apabila lebih ramai orang terbiasa menaiki EV. Namun, sementara itu, inovasi dalam rekaan dan teknologi akan memainkan peranan penting dalam memastikan pengalaman menaiki kenderaan elektrik kekal menyenangkan untuk semua lapisan pengguna.
